Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh
8:30 AM
Từ thực tiễn cung cấp nước sạch theo công nghệ lọc RO cho người dân tại thôn Bắc Am với công suất 150 lít/giờ; không đủ cấp nước cho nhu cầu đời sống; nhiều hộ dân trong xã đã phải đi mua nước đóng bình có nhiều nguồn gốc khác nhau với giá bình quân chừng 12.000đồng một bình 20 lít. Nhận thấy hiểm họa khó lường về chất lượng nguồn nước trôi nổi trên thị trường; được biết Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (Green ID) đã thành công trong thí điểm xây dựng mô hình cung cấp nước sạch tiết kiệm năng lượng cho người dân ở huyện Tiền Hải (Thái Bình) và Hải Hậu (Nam Định);lãnh đạo xã Tư Mại đã tìm cách tiếp cận với GreenID và Ngân hàng HSBC Việt Nam để cùng bàn định, tìm lối đi ra. Được sự hỗ trợ tích của các tổ chức này, dự án Bảo vệ sức khỏe của người dân xã Tư Mại đã ra đời với thời gian thực hiện từ tháng 9 năm 2015 đến tháng 8 năm 2016. Dự án nhằm vào bảo vệ sức khỏe và sinh kế cho người dân trong xã; giúp họ tiếp cận trực tiếp với nguồn nước sạch an toàn, tiêu tốn ít năng lượng để cải thiện sức khỏe và nâng cao đời sống. Dự án được Ngân hàng HSBC Việt Nam tài trợ và Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh chủ trì thực hiện, đã hướng vào tạo lập một mô hình cung cấp nước sạch cho cư dân ở vùng có điều kiện tương tự như Tư Mại để tìm ra cơ chế vận hành phù hợp, đồng thời với nâng cao nhân thức cộng đồng về tầm quan trọng của nước uống sạch,vệ sinh hợp lý và tiết kiệm năng lượng.
Là dự án mang lại lợi ích trực tiếp cho cộng đồng dân cư tại chỗ; lãnh đạo địa phương và đơn vị thực hiện đã coi trọng ý kiến người dân. Để lựa chọn địa bàn thực hiện, xã Tư Mại đã tổ chức hội thảo lấy ý kiến người dân để cùng các thôn, xóm thống nhất địa điểm xây dựng phù hợp với điều kiện sống của từng cụm cư dân; làm rõ trách nhiệm địa phương và người dân trong xây dựng và vận hành. Trên tinh thần này, ngoài hệ thống đã có tại thôn Bắc Am; địa phương đã chọn 3 điểm xây dựng hệ thống cung cấp nước tinh khiết mới ở 3 thôn Đông Khánh, Tư Mại và Hưng Thịnh; nhằm cung cấp nước sạch thuận lợi cho các điểm dân cư phân tán. Việc xây dựng nhà xưởng được huy động từ nguồn lực địa phương và đóng góp của toàn dân.
Với ý thức cẩn trọng trong tiến trình thực hiện dự án; sau khi quan trắc thăm dò, GreenID đã gửi mẫu nước ở từng địa điểm định xây dựng đi xét nghiệm để có cơ sở lựa chọn công nghệ phù hợp. Trên cơ sở này, cơ quan thực hiện đã lựa chọn và tiến hành việc lắp đặt hệ thống cung cấp nước uống tinh khiết theo công nghệ lọc RO, sử dụng năng lượng mặt trời với công suất 3.500 lít /giờ. Để vận hành, đưa hệ thống vào hoạt động, các mẫu nước tinh khiết được gửi đến cơ quan chuyên môn xét nghiệm đánh giá; tất cả đều trong ngưỡng an toàn, đảm bảo vệ sinh. Kết quả xét nghiệm mẫu nước được công khai thông báo đến ngươi dân trong từng thôn xóm và niêm yết tại nơi hệ thống vận hành.
Bước đầu đưa vào vận hành, hệ thống nước tinh khiết ở Tư Mại đã cung cấp được 17,5 nghìn lít nước uống cho người dân với khoảng 60% dân cư trong xã được tiếp cận nguồn nước có giá thấp hơn giá thị trường trôi nổi đến 80%. Phân tích về lợi ích kinh tế xã hội của dự án, chị Nguyễn Thị Hà thuộc Green ID cho biết, dự án mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng cả về kinh tế, xã hội và môi trường.
Nhờ sử dụng năng lượng mặt trời, chi phí vận hành của các trạm cung cấp nước đã giảm được từ 66% đến 79% so với hệ RO không sử dụng năng lượng mặt trời.Dự án đã góp phần giảm chi phí của các hộ gia đình với giá mua nước chỉ bằng 1/5 so với thị trường đồng thời góp phần tạo thêm nguồn thu cho các hoạt động của cộng đồng thôn, xóm
Về khía cạnh xã hội, nguồn nước sạch giá rẻ được sử dụng cho ăn, uống trong cộng đồng đã góp phần tích cực vào giảm tỷ lệ bệnh tật; trẻ em, phụ nữ và người già được tiếp cận với nguồn nước sạch đã tạo thuận lợi để nâng cao sức khỏe trong đời sống hàng ngày.
Thông qua sử dụng nguồn năng lượng sạch, hệ thống không gây ô nhiễm môi trường và nguồn nước thải ra từ hệ thống có thể sử dụng an toàn cho lau rửa, tưới cây.
Là công trình phúc lợi phục vụ cộng đồng, lãnh đạo địa phương và Green ID đã cùng thống nhất một cơ chế quản lý và vận hành công khai, minh bạch để giao cho cộng đồng dân cư tự quản lý (Nguyễn Thị Hà 2016).
Mô hình cấp nước uống sạch đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng quốc gia ở Tư Mại là một mô hình đầu tiên xây dựng trên quy mô xã nhằm phục vụ nhu cầu nước sạch của người dân với chi phí thấp. Với tổng công suất 3.500 lít nước/giờ; mô hình này không chỉ cung cấp nước uống, nước sạch cho toàn dân trong xã mà còn tạo ra một loại hình dịch vụ mới với sự tham gia của cộng động và dòng tiền đầu tư hữu ích của hệ thống ngân hàng đối với địa bàn nông thôn khó khăn.
Trao đổi về dự án này, Bí thư Đảng ủy-Chủ tịch HĐND xã Tư Mại nhận xét”nhờ có hệ thống cung cấp nước sạch RO, khoảng 60% người dân trong xã đã được tiếp cận nguồn nước sạch giá rẻ….UBND xã đã mua nước tại các điểm cấp nước để sử dụng và đang khuyến khích các trường học trên địa bàn xã sử dụng thay thế nước mua ngoài thị trường để giảm chi phí tiền nước cho học sinh…”, Thay mặt Hội đồng Phát triển bền vững Ngân hàng HSBC Việt Nam, ông Nguyễn Đức Thịnh chia sẻ “Ngân hàng HSBC Việt Nam luôn coi trọng hỗ trợ các sáng kiến bền vững trong kinh doanh cũng như trong các hoạt động cộng đồng”, ông đánh giá cao hệ thống cung cấp nước tinh khiết đối với cộng đồng địa phương và nhấn mạnh”Dự án không chỉ hướng tới bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn định hướng đầu tư áp dụng công nghệ xanh trong các hoạt động phục vụ dân sinh”.
Từ góc nhìn của tổ chức Phát triển sáng tạo Xanh, Giám đốc GreenID Ngụy Thị Khanh mong muốn mô hình này sẽ được nhân rộng ở các cộng đồng nông thôn và tin tưởng rằng “ với cơ chế quản lý vận hành minh bạch, rõ ràng và những lợi ích thiết thực mang lại; công trình nước sạch sử dụng năng lượng xanh tại xã Tư Mại là một đóng góp quan trọng trong việc bảo đảm nguồn nước uống sạch để bảo vệ sức khỏe cộng đồng” bà nhấn mạnh “ Thành công của mô hình có thể lan tỏa rộng sang các khu vực lân cận và sẽ trở thành một thực tiễn tốt để vận dung trong xây dựng chính sách khuyến khích áp dụng rộng rãi trong các cộng đồng nông thôn Việt Nam” ( Green ID 2016)
Thay cho lời kết
Với thông điệp “nước sạch là nguồn sống thiết yếu, năng lượng xanh là tương lai đầy hứa hẹn”,mô hình hệ thống nước uống tinh khiết sử dụng năng lượng mặt trời ở xã Tư Mại với sự kết hợp của cơ quan nghiên cứu tư vấn Green ID, Ngân hàng HSBC Việt Nam và cộng đồng dân cư xã Tư Mại đã mở ra một hướng đi mới đối với cộng đồng dân cư nông thôn. Hy vọng những kinh nghiệm rút ra trong thực hiện mô hình sẽ được quảng bá rộng với sự đồng hành của các tổ chức tài chính và cơ quan nghiên cứu trong nước.
Tác giả: Lê Thành Ý/ Hội Khoa học Phát triển Nông thôn Việt Nam
