Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh
8:30 AM
Bản tuyên bố của người dân về ảnh hưởng của các đập thủy điện vừa được gửi đến Chính phủ các nước thuộc lưu vực sông Mê Kông trong bối cảnh Chính phủ Lào vừa thông báo quyết định sẽ xây dựng Đập Thủy điện Don Sahong vào cuối năm 2015.
Ngày 13-10, Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) đã phát đi Bản tuyên bố của người dân địa phương về ảnh hưởng của các đập thủy điện tại lưu vực Mê Kông và kêu gọi thêm tiếng nói bằng cách ký tên để gửi tới chính phủ các nước trong khu vực.
Với thông điệp “Hãy lắng nghe tiếng nói của người dân!”, Bản tuyên bố nêu rõ lưu vực sông Mê Kông, đặc biệt là Biển Hồ Tonle Sap, sông Sê San và Đồng bằng Sông Cửu Long lâu nay là nguồn cung cấp thực phẩm, đem lại sức khỏe, sinh kế, văn hóa và nguồn thu nhập cho người dân trong khu vực.
Nguồn nước và các nguồn tài nguyên khác của lưu vực sông Mê Kông đã đảm bảo cuộc sống và nền kinh tế của người dân trong khu vực từ bao đời nay.
Các đập thủy điện được xây dựng trên dòng chính sông Mê Kông và các dòng sông khác trong khu vực đã gây ra những thay đổi tới hệ sinh thái, đe dọa cuộc sống, sinh kế và kinh tế tại lưu vực sông Mê Kông.
Những người dân tộc thiểu số, phụ nữ và trẻ em là những người bị tác động và ảnh hưởng nhiều nhất bởi những thay đổi đó.
Các đập thủy điện cũng là tác nhân khiến biến đổi khí hậu ngày càng trầm trọng hơn. Những đập thủy điện gây tác động ảnh hưởng bao gồm Pak Mun, Yali, Nam Theun 2, Theun-Hinboun, Xayaburi và một số đập khác trên sông Lan Thương, thượng nguồn sông Mê Kông thuộc Trung Quốc.
Theo Bản tuyên bố, những người dân bản địa khu vực sông Mê Kông đã chứng kiến và gánh chịu những tác động nghiêm trọng do đập thủy điện gây nên.
Cá tra dầu ở Thác Khone Phapeng tại Nam Lào có thể bị tuyệt chủng nếu Lào xây đập thủy điện. Nguồn: Tom Pawthrop
Đối với chúng tôi, những cộng đồng sống ven sông, những người trải nghiệm từng thay đổi nhỏ của mực nước sông thì không có nghi ngờ gì về việc những con đập đó sẽ gây tác hại nghiêm trọng tới các thế hệ hiện tại và tương lai. Chính vì vậy, không nên xây dựng những con đập này.
“Chúng tôi thực sự lo lắng về Đập Thủy điện Don Sahong tại Lào khi nó dự kiến xây dựng tại khu vực được coi là tối quan trọng cho cá di cư từ thượng nguồn tới hạ nguồn của sông Mê Kông.
Việc xây dựng đập sẽ gây giảm sụt nghiêm trọng về loài cá và lượng cá tại toàn lưu vực sông. Vị trí hiện tại của con đập đặc biệt nguy hiểm đối với các loài cá khổng lồ sinh sống tại sông Mê Kông và cá heo Irrawaddy.
Ngoài ra, Đập Thủy điện Don Sahong sẽ tác động tiêu cực tới ngành nông nghiệp và ngành thủy sản tại Đồng bằng Sông Cửu Long.
Bất chấp những mối nguy hại con đập này có thể gây ra, Chính phủ Lào vẫn tiếp tục ủng hộ việc xây dựng con đập này mà không lắng nghe ý kiến từ những người dân địa phương trong khu vực”, Tuyên bố viết.
Cũng theo Bản tuyên bố này, người dân khu vực Mê Kông chưa bao giờ nhận được các thông tin liên quan đến các đập thủy điện một cách đầy đủ, chưa bao giờ được tham vấn một cách cẩn trọng và người dân cũng không có cơ hội được tham gia vào quá trình ra quyết định với các dự án này.
Người dân đã bị buộc phải đối mặt với các tác động không ngừng tăng lên của các dự án thủy điện. Đã đến lúc, chính phủ các nước cần lắng nghe tiếng nói và tôn trọng quyền quyết định đối với tương lai của các dòng sông và cuộc sống của người dân.
Trong Bản tuyên bố, người dân khu vực sông Mê Kông nêu rõ 3 yêu cầu:
Thứ nhất, tổ chức đối thoại trực tiếp giữa chính phủ các nước thuộc lưu vực Mê Kông và đại diện các cộng đồng thông qua các diễn đàn nhân dân.
Các chính phủ cần tham gia diễn đàn công khai để lắng nghe và hiểu thêm về các tác động của các đập thủy điện tới người dân.
Theo đó, diễn đàn này sẽ sớm được tổ chức và có sự tham gia của đại diện các cộng đồng người dân sinh sống ở vùng hạ lưu sông Mê Kông.
Thứ hai, cần tiếp tục có các nghiên cứu để các bên liên quan hiểu một cách đầy đủ về giá trị của các dòng sông, những tác động xã hội và môi trường do các dự án thủy điện gây ra.
Các nghiên cứu này cần được các nhà nghiên cứu độc lập thực hiện, có sự tham gia đầy đủ của tất cả các cộng đồng bị ảnh hưởng và cần có đủ thời gian để thu thập thông tin nhằm đưa ra quyết định phù hợp về các dự án này.
Nếu các nghiên cứu này đưa ra các bằng chứng về tác động tiêu cực ảnh hưởng tới các nguồn lợi của người dân, các dự án thủy điện phải ngừng xây dựng.
Thứ ba, cần có các nghiên cứu và hành động khẩn cấp đối với Đập Thủy điện Don Sahong vì nó nằm ở vị trí rất nhạy cảm đối với nguồn cá sông Mê Kông.
Tổn thất và tác động của dự án này cần phải được công bố đầy đủ và rộng rãi, đồng thời được các chính phủ thuộc vùng hạ lưu sông Mê Kông thừa nhận.
Tuyên bố tái khẳng định mong muốn của người dân lưu vực sông Mê Kông là “muốn bảo vệ các dòng sông cho các thế hệ con cháu mai sau”, nên cần được tham gia vào quá trình ra quyết định ảnh hưởng tới các dòng sông này.
Đại diện Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam cho biết, tham vấn và chia sẻ ý kiến của người dân địa phương bị ảnh hưởng bởi các đập thủy điện tại khu vực sông Mê Công đã diễn ra tại Thái Lan, trong hai ngày 24 và 25-9.
Tại sự kiện này, Đại diện các cộng đồng từ lưu vực sông Mê Kông thuộc các nước Campuchia, Thái Lan và Việt Nam đã bày tỏ quan ngại về các dự án thủy điện dòng chính Mê Kông.
Tại cuộc họp, đại diện cộng đồng các nước đã đưa ra Tuyên bố chung gửi đến chính phủ các nước thuộc lưu vực sông Mê Kông. Thay mặt cộng đồng người dân lưu vực Mê Kông, Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam chia sẻ bản Tuyên bố này nhằm góp thêm một tiếng nói tới chính phủ các nước trong khu vực.
HẢI VÂN
